آيین بهائی : گسترش در عالم، سرکوب در خانه

شهر حیفا در اسرائیل چند روزی است که پر ازدحام است. مسیحیان در ۱۶ آپریل درکوچه های پر پیچ و خم بندر حیفا عید پاک را جشن گرفتند. روز قبل آن، یهودیان محل به مناسبت عید فصح در کنسیه ها مشغول به عبادت بودند و جامعه کوچک بهایی هم از ۲۰ آپریل عید رضوان که مهمترین جشن بهاییان است را آغاز خواهند کرد. بهائیان حیفا تنها نیستند. اگر چه مرکز جهانی این آئین آنجاست، اما این آئین به داشتن ملیونها پیرو در سراسر گیتی به خود می بالد. بهائیان کیستند؟

دیانتشان نسبتا جدید است. در سال ۱۸۴۴ تاجری که خود را «باب» («دروازه») می نامید دعوت خود را در ایران آغاز کرد. او تفسیر جدیدی از اسلام شیعه ارائه نمود و سخن از پیامبرجدیدی راند همچون موسی عیسی و محمد که بزودی خداوند او را خواهد فرستاد. به باور بهائیان بهاءلله یکی از پیروان باب همان پیامبر [موعود] و موسس آئینشان است. بهاءلله آثار کلیدی جامعه [بهائی] را در مواجه با آزار و اذیتهای دولت ایران و امپراطوری عثمانی نوشت، او همچنین محل دفن باب۱ را انتخاب کرد: مکان زیبایی در حیفا، مشرف به دریای مدیترانه.

با توجه به آموزه های آغازین دیانت بهائی، این آئین با روی گشاده از سایر ادیان اقتباس می کند. مانند اسلام استفاده از الکل را منع می کند و همانند مسلمانان که به طرف مکه نماز می خوانند بهائیان هم به سمت محلی در نزدیکی حیفا که بهاءلله در آن به خاک سپرده شده است نماز می خوانند. ادیان دیگر هم، مثل آئین هندو و بودایی محترم شمرده می شوند. میراث ایرانی در آئین بهائی مشهود است. بهائیان سال نوی ایرانی را جشن می گیرند و آئین زرتشتی را گرامی می دارند. آنها به «وحدت عالم انسانی» که ورای تفاوتهای نژادی و طبقاتی است باور دارند. این اعتقاد کمک زیادی به انتشار این دیانت در بین گروه های آسیب پذیری مانند سرخپوستان آمریکایی کرده است. در طرف دیگر اقیانوس آرام بهائیان در میان قبایل پاپوا محبوبیت دارند. آنها، در مقایسه با برخی مبلغین مسیحی، آداب و رسوم سنتی خود را حفظ می کنند. سازماندهی خوب هم بی تأثیر نیست. «مهاجرین» بهائی در کشورهای مختلف تبلیغ می کنند و رهبرانشان از تعلیم و تربیت زنان در جوامع حمایت می کنند. در حال حاضر بیش از ۷ ملیون بهائی در سراسر عالم زندگی می کنند، از بولیوی تا چاد.

اما اگر انعطاف پذیری به گسترش این آیین کمک کرده است باعث مشکل هم بوده است. خیلی از علمای اسلام بهائیان را مرتد می دانند چرا که باورمندان اولیه به آئین بهائی مسلمان بوده اند؛ مسلمانان تمام پیامبران بعد از محمد را مردود می دانند.

منتقدان دیگر بهائیان را به براندازی متهم می کنند و استقرار مرکز جهانی بهایی در حیفا را به صهیونیسم ارتباط می دهند. در نتیجه بهاییان در کشورهای اسلامی مورد اذیت و آزار قرار می گیرند به خصوص در ایران. در سالهای اخیر صدها بهایی ایرانی دستگیر شده اند و در سپتامبر سال گذشته یک مرد بهایی در شهر یزد کشته شد. بهائیان در یمن هم زندانی شده اند. فشار جوامع بهائی غیر مسلمان کمی موثر بوده است. برای مثال بهائیان مصر دیگر لازم نیست در کارت شناسایی خود گزینه «مسلمان»، «مسیحی» و یا «یهودی» را انتخاب کنند. دانشگاهی برای بهاییان محروم از تحصیل تاسیس شده است۲. اما بهاییان همچنان در بعضی جوامع خاورمیانه مورد اذیت و آزار قرار می گیرند با وجود اینکه دیانتشان در جوامع دیگر رو به گسترش است.

_____

۱. باب شش سال بعد از دعوتش در تبریز تیرباران شد. سه سال بعد از تیرباران باب، بهاءلله به عراق و بعد به استامبول و ادرنه تبعید و نهایتاً در عکا، شهری در نزدیکی حیفا، تبعید و زندانی شد. در سال ۱۹۰۹ بقایای جسد باب به دست عبدالبهاء ،جانشین و فرزند بهاءلله، در کوه کرمل، حیفا، مدفون شد.

۲. منظور دانشگاه نیمه آنلاین علمی آزاد (BIHE) است. این دانشگاه در سال ۱۳۶۶ توسط جامعه بهائیان ایران به منظور فراهم آوردن امکان ادامهٔ تحصیل برای بهائیان که از حق تحصیل در دانشگاه‌ها توسط دولت جمهوری اسلامی ایران محروم شده بودند تأسیس گشت.